دهمین مهارت برای کسب موفقیت در حوزه فردی و اجتماعی، مهارت تفکر نقادانه است که باعث توسعه فردی ما و استقلال فکری می شود.

در نگاه اول تفکر نقادانه، این را به ذهن متبادر میکند که فرد در منتها الیه شباهت یک منتقد ادبی و یا سینمایی است که عینک ته استکانی بر چشم دارد و با ریز کردن چشمهایش و جمع کردن لبهایش در حال تیک زدن مواردی است که نسبت به آنها نظری مخالف  دارد و میخواهد مخاطب و یا صاحب اثر را مورد هجمه نقد خود قرار دهد.

اما باور نادرست ما از این عنوان به خاطر ناآگاهی از این شیوه تفکر و خطای شناختی ما در مبحث انتقاد است.

معنای کلمه نقادی در لغت نامه دهخدا و معین به جدا کردن خوب از بد، سره از ناسره و تمیز دادن مطلب و همچنین سخن سنجی است.

داشتن تفکر نقادانه یک مهارت است، اینکه هر پیام و موضوعی را از فیلتر استدلال ذهنت عبور دهی و سپس آنرا بپذیری.

اینکه عجولانه از روی احساسات و باورهای نادرستی که عمری بدون چون و چرا پایبندش بوده ای ، بر صحت و سقم یک موضوع صحه نگذاری.

امروزه به دلیل حجم فزاینده اطلاعات، تفکیک پیامهای درست از نادرست و یا اطلاعات مفید از اطلاعات مضر، سخت و پیچیده است و از آنجایی که ذهن ما همواره به دنبال راحتترین مسیر و ماندن در دایره امن خود می باشد ، لذا تبدیل به افرادی شده ایم که به راحتی همه چیز را میپذیریم و به دنبال چرایی و یا درستی اطلاعاتی که به سویمان سرازیر میشوند ، نیسیتم و این یکی از عوامل عقب ماندگی و در جا زدن ما در سطح خرد زندگی اجتماعی و در سطح کلان در کشورهای جهان سوم است.

تاسف برانگیز اینکه مرجع آموزش تفکر نقادانه که آموزش و پرورش و دانشگاهها میباشند،از این مقوله بسایر دور افتاده اند و فارغ التحصیلان آموزشی، افرادی هستند که هیچ گاه نگاه چرایی و استدلالی به موضوعات ندارند و هنگامیکه وارد بازار کار و یا سطح زندگی مستقل میشوند ، هیچ ابتکار عملی ندارند و نمی توانند آموخته های خود را به درستی به کار گیرند، آنها صرفا موضوعاتی را بدون عمق و سطح استدلالی لازم در ذهن اندوخته اند و از اینرو از اثر بخشی لازم در زمینه های مختلف فردی و یا اجتماعی برخوردار نیستند.

زود باوری، پیروی از تبلیغات، ضعف در استدلال،قضاوت نادرست، نداشتن خلاقیت و استقلال فکری و تفکر سطحی از جمله مواردی است که فقدان تفکر نقادانه را نشان میدهد.

براساس نداشتن همین نوع تفکر است که ما باورهای متزلزلی داریم و در مقابل انتقاد دیگران واکنش نامناسبی نشان میدهیم، همواره تعصب و پیروی بی چون و چرا نشان از نداشتن عمق استدلال و تفکر نقادانه است که باعث تنزل سطح آگاهی و منطق گرایی ما میشود.

راههای تقویت مهارت تفکر نقادانه:

1- طرح سوال

2- تجدید نظر در باورها :بازنگری و تحقیق در باره باورها و گسترش افق دید و منطق گرایی

3- ارتباط با افراد باهوش و موفق

4- نگریستن به موضوعات از  زوایای گوناگون

مراحل تفکر نقادانه :

1- مرحله ارزیابی  ( درک دقیق از موضوع)

2- تشخیص ( بررسی نتایج احتمالی تصمیم)

3- طبقه بندی ( طبقه بندی راه حلها و یا نظرات موجود)

4- استدلال (ارائه منطقی)

تفکر نقادانه زمینه ساز مهارت تصمیم گیری و حل مسئله است.

ویژگی افراد دارای مهارت تفکر نقادانه :

1- روحیه پرسشگری دارند.

2- انتقاد پذیرند.

3- داوری و قضاوت بدور از تعصب و لجبازی دارند.

4- هیچ سخنی را بدون تفکر و استدلال نمی پذیرند.

5- نسبت به مسائل دید بازتری دارند.

6- به تمام جوانب مثبت و منفی موضوع توجه دارند.

7- قدرت استدلال و تجزیه و تحلیل بالایی دارند.

8- قدرت تشخیص بالایی دارند.

9- گوینده ای متفکر و شنونده ای فعال هستند.

10- به کلیات و جزئیات توجه می کنند.

11-زود بارو نیستند و به عواقب کار فکر میکنند.

ا زمزایای دیگر تفکر نقادانه میتوان به این نکات اشاره کرد:

باعث فروتنی و تواضع فرد می شود، فرد نسبت به محدودیت دانش خود اشراف پیدا میکند.

باعث شجاعت فکری میشود ، چه بسا موضوعاتی را بسیار پیچیده و مبهم ارزیابی میکنیم، در حالی که منطقیند و بسیاری از موضوعات و افکار گمراه کننده ملکه دهنمان شده.

یافتن نگاه همدلانه به دیدگاههای مختلف: خودمان را جای صاحب نظر و یا مخاطب قرار می دهیم.

باعث افزایش عمق باور و تفکراتمان میشود.